ใบความรู้ที่ 1

ใบความรู้เรื่องชนิดและหน้าที่ของประโยค

ความหมายและส่วนประกอบของประโยค 
          ความหมายของประโยค
                   ประโยค เกิดจากคำหลายๆคำ หรือวลีที่นำมาเรียงต่อกันอย่างเป็นระเบียบให้แต่ละคำมีความสัมพันธ์กัน มีใจความสมบูรณ์ แสดงให้รู้ว่า ใคร ทำอะไร ที่ไหน อย่างไร

          ส่วนประกอบของประโยค
          ประโยคหนึ่ง ๆ จะต้องมีภาคประธานและภาคแสดงเป็นหลัก และอาจมีคำขยายส่วนต่าง ๆ ได้
                   1. ภาคประธาน
                   ภาคประธานในประโยค คือ คำหรือกลุ่มคำที่ทำหน้าที่เป็นผู้กระทำ ผู้แสดงซึ่งเป็นส่วนสำคัญของประโยค ภาคประธานนี้ อาจมีบทขยายซึ่งเป็นคำหรือกลุ่มคำมาประกอบ เพื่อทำให้มีใจความชัดเจนยิ่งขึ้น
                   2. ภาคแสดง
                   ภาคแสดงในประโยค คือ คำหรือกลุ่มคำที่ประกอบไปด้วยบทกริยา บทกรรมและส่วนเติมเต็ม บทกรรมทำหน้าที่เป็นตัวกระทำหรือตัวแสดงของประธาน ส่วนบทกรรมทำหน้าที่เป็นผู้ถูกกระทำ และส่วนเติมเต็มทำหน้าที่เสริมใจความของประโยคให้สมบูรณ์ คือทำหน้าที่คล้ายบทกรรม แต่ไม่ใช้กรรม เพราะมิได้ถูกกระทำ
ชนิดของประโยค
          ประโยคในภาษาไทยแบ่งเป็น 3 ชนิด ตามโครงสร้างการสื่อสารดังนี้
          1. ประโยคความเดียว
          ประโยคความเดียว คือ ประโยคที่มีข้อความหรือใจความเดียว ซึ่งเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า เอกรรถประโยค เป็นประโยคที่มีภาคประโยคเพียงบทเดียว และมีภาคแสดงหรือกริยาสำคัญเพียงบทเดียว หากภาคประธานและภาคแสดงเพิ่มบทขยายเข้าไป ประโยคความเดียวนั้นก็จะเป็นประโยคความเดียวที่ซับซ้อนยิ่งขึ้น
          2. ประโยคความรวม
          ประโยคความรวม คือ ประโยคที่รวมเอาโครงสร้างประโยคความเดียวตั้งแต่ 2 ประโยคขึ้นไปเข้าไว้ในประโยคเดียวกัน โดยมีคำเชื่อมหรือสันธานทำหน้าที่เชื่อมประโยคเหล่านั้นเข้าด้วยกัน ประโยคความรวมเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า อเนกกรรถประโยค ประโยคความรวมแบ่งใจความออกเป็น 4 ประเภท
          3. ประโยคความซ้อน
          ประโยคความซ้อน คือ ประโยคที่มีใจความสำคัญเพียงใจความเดียว ประกอบด้วยประโยคความเดียวที่มีใจความสำคัญ เป็นประโยคหลัก (มุขยประโยค) และมีประโยคความเดียวที่มีใจความเป็นส่วนขยายส่วนใดส่วนหนึ่งของประโยคหลัก เป็นประโยคย่อยซ้อนอยู่ในประโยคหลัก (อนุประโยค) โดยทำหน้าที่แต่งหรือประกอบประโยคหลัก ประโยคความซ้อนนี้เดิม เรียกว่า สังกรประโยค อนุประโยคหรือประโยคย่อยมี 3 ชนิด

หน้าที่ของประโยค
          ประโยคต่าง ๆ ที่ใช้ในการสื่อสารย่อมแสดงถึงเจตนาของผู้ส่งสาร เช่น บอกกล่าว เสนอแนะ อธิบาย ซักถาม ขอร้อง วิงวอน สั่งห้าม เป็นต้น หากจะแบ่งประโยคตามหน้าที่หรือลักษณะที่ใช้ในการสื่อสาร สามารถแบ่งออกเป็น 4 ลักษณะ ดังนี้
          1. บอกเล่าหรือแจ้งให้ทราบ
          เป็นประโยคที่มีเนื้อความบอกเล่าบ่งชี้ให้เห็นว่า ประธานทำกริยา อะไร ที่ไหน อย่างไร และเมื่อไหร่ เช่น
                   - ฉันไปพบเขามาแล้ว
                   - เขาเป็นนักฟุตบอลทีมชาติ
          2. ปฏิเสธ
          เป็นประโยคมีเนื้อความปฏิเสธ จะมีคำว่า ไม่ ไม่ได้ หามิได้ มิใช่ ใช่ว่า ประกอบอยู่ด้วยเช่น
                   - เรา ไม่ได้ ส่งข่าวถึงกันนานแล้ว
                   - นั่น มิใช่ ความผิดของเธอ
          3. ถามให้ตอบ
          เป็นประโยคมีเนื้อความเป็นคำถาม จะมีคำว่า หรือ ไหม หรือไม่ ทำไม เมื่อไร ใคร อะไร ที่ไหน อย่างไร อยู่หน้าประโยคหรือท้ายประโยค เช่น
                   - เมื่อคืนคุณไป ที่ไหน มา
                   - เธอเห็นปากกาของฉัน ไหม
          4. บังคับ ขอร้อง และชักชวน
          เป็นประโยคที่มีเนื้อความเชิงบังคับ ขอร้อง และชักชวน โดยมีคำอนุภาค หรือ คำเสริมบอกเนื้อความของประโยค เช่น
                   - ห้าม เดินลัดสนาม
                   - กรุณา พูดเบา

ใบความรู้เรื่องประโยคความเดียว

ประโยคความเดียว

          ประโยคความเดียว เป็นประโยคที่นำคำมาเรียงกัน เเล้วมีความหมายสมบูรณ์บอกให้รู้ว่า ใคร ทำอะไร โดยมีเนื้อความเพียงเนื้อความเดียว หรือกล่าวถึง สภาพอย่างใดอย่างหนึ่งเพียงสภาพเดียว

ประโยคความเดียว มีส่วนประกอบที่สำคัญ ๒ ส่วน คือ ภาคประธาน และภาคเเสดง ซึ่งทั้งภาคประธานและภาคเเสดงนี้อาจมีบทขยาย เพื่อทำให้ประโยคมีความหมายชัดเจนมากขึ้น 

ตัวอย่าง

ประโยค	ประธาน	บทขยายประธาน	กริยา	บทขยายกริยา	กรรม	บทขยายกรรม
นกบิน	นก	-	บิน	-	-	-
วัวกินหญ้า	วัว	-	กิน	-	หญ้า	-
เสือตัวใหญ่นอนหลับ	เสือ	ตัวใหญ่	นอนหลับ	-	-	-
เก่งเล่นสกปรก	เก่ง	-	เล่น	สกปรก	-	-
คนสวยอุ้มแมวอ้วน	คน	สวย	อุ้ม	-	แมว	อ้วน

ประโยคความเดียว ยังสามารถแบ่งย่อยได้อีก ดังนี้

          ๑.๑  ประโยคความเดียวที่ประกอบด้วยประธาน และกริยา

- ประธาน + กริยา

          เช่น กบร้อง ฝนตก ดอกไม้สวย

- ประธาน + ขยายประธาน + กริยา

          เช่น กบตัวโตร้อง ดอกกุหลาบแดงสวย

- ประธาน+ขยายประธาน+กริยา + ขยายกริยา

          เช่น เด็กข้างบ้านร้องไห้ดังลั่น งูตัวใหญ่ค่อยๆเลื้อยไปอย่างเชื่องช้า

- ประธาน+กริยา+ขยายกริยา

          เช่น น้ำท่วมอย่างฉับพลัน เขาเดินทางโดยเครื่องบิน

          ๑.๒  ประโยคความเดียวที่ประกอบด้วยประธาน กริยา และกรรม

                    เช่น  กบกินแมลง  งูไล่หนู  ฟ้าผ่าต้นไม้

          - ประธาน+ขยายประธาน+กริยา+กรรม

                   เช่น น้องของฉันเห็นงู กบสีเขียวในสระกินแมลง

          - ประธาน+ขยายประธาน+กริยา+กรรม+ขยายกริยา

                   เช่น แมลงปีกแข็งกระพือปีกเร็วมาก

          - ประธาน+กริยา+กรรม+ขยายกรรม

                   เช่น พ่อซื้อบ้านตากอากาศริมทะเลชะอำ

          - ประธาน+กริยา+กรรม+ขยายกริยา

                   เช่น เขารับประทานอาหารจีนด้วยตะเกียบอย่างคล่องแคล่ว

          ๑.๓  ประโยคความเดียวที่ประกอบด้วยประธาน กริยา และส่วนเติมเต็ม 

                   เช่น ความสำเร็จของลูกเป็นความหวังของพ่อแม่

                   ข้อดีของเขาคือการทำงานด้วยความซื้อสัตย์